Махмадшоев, Шахобуддин Шуджоуддинович. Традиции классической литературы в творчестве Мирзо Турсун-заде

Краткое описание

Махмадшоев, Шахобуддин Шуджоуддинович. Традиции классической литературы в творчестве Мирзо Турсун-заде : диссертация ... кандидата филологических наук : 10.01.03.- Душанбе, 2000.- 158 с.: ил. РГБ ОД, 61 01-10/262-5

МУНДАРИЧА
МУКАДДИМА 3-16
БОБИ I.
Масоили суннатхои адабй аз назари Мирзо Турсунзода 17-54
БОБИ II.
Инъикоси мухимтарин мавзуьхои суннатй дар ашъори
Мирзо Турсунзода 55-107
БОБИ III.
Бозтоби бадеиёти анъанавй дар ашъори Мирзо Турсунзода
III.I. Достонхои классики ва достойной Мирзо Турсунзода....108-125
III. II. Жанрхои лирикии шеъри Мирзо Турсунзода 125-146
ХУЛОСА 147-151
Фехристи сарчашмахо ва адабиёти истифодашуда 152-158

Список литературы

ХУЛ ОСА
М.Турсунзода фарзанди замони худ, замони печидаву пурихтилоф ва сарнавиштсози садаи бистум, айёми сохдбдавлат гардидани мар думи то дик, таракдиёти икдисоду саноат ва ходагии халкд кишвар, пешрафти илму маориф, болоравии сатхи зиндагонии мардум, хдмзамон даврони мубориза бо гузашта, бо мероси таърихиву динй ва фархднгй, аз байн бурдани мактабу масодид, махви муллову мударрис ва равшанфикр, китобсузй, сиёсикунонии хама дабхахои хаёти домеа, аз думла адабиёт ба шумор меравад. У дар замоне по ба арсаи эдод нихрд, ки адабиёт рисолати аслии худро багоят аз даст дода, аз тарафи хизбу давлат ба яроди идеолога табдил дода шуда буд. Вазифаи аввалиндарада ва асосии адабиёт аз он иборат дониста шуд, ки ахдофи Инкдлобро дар байни омма таблиг намояд ва барон эъмори домеаи нав сах,м бигирад. Дар натида адабиёт ба мавзуъ баста шуд ва бо анъана хатъи муносибат намуда, ба замони хрзира ру овард. Вазифаи адиб ва адабиёт дар чахорчубаи методи реализми сотсиалистй махдуд гардид. Ин буд, ки асари бадей содда ва оммафахм гардида, зобитахои санъаткории худро аз даст дод. М.Турсунзода зодаи хамин гуна як замон, эдодиёти у бошад, махсули хамин гуна як сиёсат хисоб меёбад. Пас, дар асоси ин гуфтахо ва он масоиле, ки дар рисола мавриди тахлил карор гирифт, метавон чунон хулосагирй кард:
1. Ба хаёт ва эдодиёти М.Турсунзода бояд бо диди нав, вале бодарназардошти вазъи сиёсиву идтимой ва таърихиву адабии замони зиндагии у бахо дод, ки камина бо ин рисола дар ин рох кушише кардам.
2. М. Турсунзода бешубхд яке аз тавонотарин шоирони адабиёти карни бистуми тодикй ба шумор меравад.
3. Чддонбинии адабй-эстетикии М.Турсунзода дар зери таъсири сиёсати адабии х,изб ва идеологияи расмй тар^резй ва ташаккул ёфтааст. Афкори назариву эстетикии шоир вобаста ба тагири муносибати сиёсати расмй нисбат ба мероси адабй ба тарзи гуногун зухур намудааст. Дар солхри 1946-1955, ки мо онро давраи аввали афкори эстетикии М.Турсунзода номидем, ин муносибат хеле кам печидаву мураккаб сурат гирифтааст. Дар давраи дуввум, яъне дар солх,ои 1955-1977 дар баробари аз зери фишору тазйикд идеология як дарада озод гардидани адабиёт муносибати шоир нисбат ба мероси адабй нарму хушбинона шуда, андешахри у дар нисбати бисёре аз масъалахри таърихи адабиёт ва чараёни адабии муосир тагир ёфтаанд. Ин аст, ки назари шоир дар бораи чанде аз масъалахри му^им зиддиятноканд. Ихтилофи назар дар дахрнбинии адабй- эстетикии шоир боз аз ин дост, ки у дар баррасии баъзе аз масоил хдм назари расмй ва хдм фикри шахсии худро баён намудааст.
4. Мавзуи ашъори М.Турсунзодаро асосан водеияти замони нав ташкил дихдд хдм, бисёре аз мавзуъхри эдодиёти у бо анъана робитаи наздик доранд.
М.Турсунзода дар шеъраш асосан инщу мухдббати инсони имрузаро васф намудааст. Дар баробари ин шеъри ошиконаи у бо истифодаи маъниву мазмун, ташбеху тавсиф, образ, тасвири рух,ияи ка^рамонони асосй ва услуби баён реша ба анъанаи шеъри ошикрнаи классикй дорад.
Шеъри ватанхохрнаи М.Турсунзода махсусан дар солхри Данги Бузурги Ватанй дар натидаи ба мероси гузашта руй овардани сиёсати расмй рангу буи шеъри классикона гирифтааст. Данбаи миллим шеъри ватанхохрнаи шоир минбаъд дар ашъори ба табиат бахшидаи у боз хам инкишоф ёфтааст.
Шеъри М.Турсунзода нахустин бор дар солкой Данги Бузурги Ватанй ба хдмкатбаёнй ва фалсафаписандй майл намуд, ки асосан рудияи ватандустиву душманбадбинй дорад. Панду андарз минбаъд дар ашъори ба Шарди хоридй бахшидаи шоир инкишоф ёфта, охднги раиятпарварона мегирад ва бо баъзе хусусиятхр ба андарз^ои Саъдй хдмохднг мегардад.
5. М.Турсунзода дар истифодаи мазмун ва маънихри анъанавй назар ба талаботи сиёсати адабй диддати асосиро бештар ба мавзуъ равона карда, ба бадеиёт чандон ахдмият надодааст. Дар натида баъзан шеърияти сухан заиф ва хусни гуфтор паст рафтааст. Гох,е х,ам ташбех,у тасвирхряш чандон шоиронаву зех,ннишин набаромадаанд.
6. Дар мудоиса бо мавзуъ ворисияти таърихй дар жанру вазн, дофияю радиф ва санъатхри бадеии шеъри М.Турсунзода бештар зохир гардидааст.
М.Турсунзода дар эдоди достон асосан ба вазнхри анъанавй содик монда, баъзан дар як достон ду вазнро х,ам ба кор бурдааст. Ба истиснои достони “Хдсани аробакаш” ва баъзе дисмхри “Мавди табрикдо” тамоми достонхри шоир дар шакли крфиябандии анъанавй таълиф шудаанд.
Достонхри давраи аввали шоир бо тарзи баён, ташбеху тавсиф, системаи образхо ва санъатхои бадей бо достойной инщй-романтикии адабиёти классикй робитаи наздик доранд. Дар достонхои минбаъдаи у, ки асосан достонхои лирикианд, накдш анъана дар тарзи баёни лирикй зухур намудааст.
7. Аз жанрхои лирикй анъана бештар хднгоми иншои газал, мухаммас ва тардеъбанду таркиббанд риоя гардидааст. Еазалиёти шоир асосан дар мавзуи ишк, ва табиат бахшида шуда, дар онх,о вазну дофия ва радиф ба талаботи анъана давобгуянд. Креме аз мухаммасхои шоир шакли дофиябандии анъанавиро доро буда, бо^имонда ба тагирот дучор омадаанд. Онх,о асосан дар мавзухои ипщ, ватан, масоили фалсафй ва идтимой иншо шудаанд.
М.Турсунзода дар эдоди тардеъбанду таркиббанд хам чандон аз анъана берун набаромадааст.
Дар эдодиёти М.Турсунзода маснавии кутох, ва мураббаъ ба навпардозии бештаре дучор омадаанд. Онхо дар он шакле, ки имруз дида мешавад, дар адабиёти классикй маъмул набуданд.
8. Накдш номатлуби сиёсати адабии хизб, ки хунару суханварии адибро чандон мухим намешумурд, дар бадеиёти шеъри М,Турсунзода низ бетаъсир нест. Бо вудуди он ки М.Турсунзода дар риояи таносуби мундаридаву шакл, хофияю радиф ва санъатхои бадей шоири тавоност, шеъри у аз лихози вазну к,офия нодисихо низ дорад. Баъзе аз мисраъхри шеъри у аз дихати вазн носолим буда, шоир дар интихоби кофия низ ба баъзе камбудихо рох, додааст, ки ин падида химати умумии ашъори М.Турсунзодаро то дое костааст.
Хдёт ва эдодиёти М.Турсунзода, дастовард ва нокомих,ои эдодии у водор мекунанд, ки робита бо зобитахои бадеии ниёгон, бо маърифати бадеии аз имтихон гузаштаи хазорсола дар гояти мустахкамй ва огохй дараён гирад. Муваффахиятхои ояндаи адабиёти имруз, ба фикри мо, ба сифати пайванд бо дируз вобаста аст. Ба ин мадсад, дар макотиби таълими хдмагонй ва дар дигар муассисахои таълимй дуруст ба рох, мондани дарси илми аруз ва дигар маърифати ниёгон шарт ва зарур аст